Ωδή στην μουσική: οι μελωδίες μέσα μας και γύρω μας
Παντού γύρω μας υπάρχει μουσική: ο ήχος από τα φτερά ενός πουλιού, ο αέρας που περνά ανάμεσα από τα φύλλα των δέντρων, οι γυμνές πατούσες που περπατούν πάνω στο μάρμαρο, το λάδι στο τηγάνι που τσιτσιρίζει, η φωνή και το γέλιο των ανθρώπων, τα κύματα της θάλασσας, τα πουλιά που κελαηδούν το πρωί, τα κουμπιά που πατάμε στο πληκτρολόγιο, το μολύβι που γράφει σε μία κόλλα χαρτί, ο ήχος του βυθού της θάλασσας, τα παγάκια που σπάνε, μόλις πέσουν σε ένα ποτήρι νερό, οι σταγόνες της βροχής που πέφτουν στα φύλλα των λουλουδιών και των δέντρων… Όλα αυτά είναι μόνο λίγοι ήχοι της καθημερινότητας, οι οποίοι ηχούν σαν μελωδίες, ενώ μπορεί συχνά να τους αντιμετωπίζουμε σαν θόρυβο.
Ως μουσική ορίζεται η τέχνη που βασίζεται στην οργάνωση ήχων και σκοπός της είναι η σύνθεση, εκτέλεση και ακρόαση ενός έργου. Με τον όρο μουσική εννοείται, επίσης, και το σύνολο ήχων από το οποίο απαρτίζεται ένα μουσικό κομμάτι. Το Oxford Universal Dictionary δίνει τον παρακάτω ορισμό: «μία από τις καλές τέχνες που ασχολείται με τον συνδυασμό ήχων με σκοπό την ομορφιά της μορφής και της έκφρασης της σκέψης ή του συναισθήματος». Ένας άλλος ορισμός των μουσικών ήχων θα μπορούσε να αποδοθεί από τις θετικές επιστήμες, οι οποίες τους αντιμετωπίζουν σαν κύματα πίεσης, που παράγονται από τα διάφορα μουσικά όργανα και διαδίδονται στον αέρα. Όσοι ορισμοί κι αν δωθούν όμως, κανένας δεν θα μπορέσει να αποδώσει ακριβώς την ομορφιά και την ολότητά της, αφού η μουσική είναι κάτι πολύ προσωπικό για τον καθένα, που την αντιλαμβάνεται με εντελώς διαφορετικό τρόπο.
Για πολλούς κρατάει όλο το σύμπαν μέσα της. Μπορούμε να συλλάβουμε την δύναμη του μεγαλείου της, αν σκεφτούμε πόσοι μεγάλοι συνθέτες δημιούργησαν τα μεγαλύτερα έργα τους στην προσπάθειά τους να αποδώσουν τον έξω κόσμο – αλλά και τον εσωτερικό δικό τους – σε μια γλώσσα που όλοι μιλάμε, αυτήν της μουσικής.
Κάθε μουσικό κομμάτι είναι μια μοναδική εμπειρία, ένα διαφορετικό συναίσθημα, γιατί σε ταξιδεύει σε διαφορετικούς τόπους και σου ξυπνάει αισθήματα, που ίσως και να ήταν κρυμμένα καιρό ή τα οποία δεν ήξερες ότι υπάρχουν. Δεν είναι λίγες οι φορές που όλοι μας έχουμε, ίσως, συνδέσει στο μυαλό μας αγαπημένα μας μέρη και πρόσωπα με μελωδίες και όλη αυτή η διαδικασία έχει οδηγήσει στο να έχουμε μερικές από τις πιο όμορφες – ή και τις πιο άσχημες – αναμνήσεις. Ο δεσμός μεταξύ συναισθήματος και μουσικής αποδεικνύεται μέσω των συναισθηματικών διεγέρσεων που προκαλούν την φυσιολογική αναστάτωση του οργανισμού, αλλαγές στους καρδιακούς παλμούς, στη θερμοκρασία, στην αναπνοή.
Τι γίνεται, λοιπόν, όταν ακούμε μουσική; Συμβαίνουν διάφορες αντιδράσεις στον οργανισμό μας. Εκκρίνεται ντοπαμίνη, η γνωστή «ορμόνη της ευτυχίας», ιδιαίτερα στο σημείο εκείνο του τραγουδιού, που αναμένουμε να ακούσουμε. Η ωκυτοκίνη, η ορμόνη της αγάπης, αυξάνεται, όταν άνθρωποι τραγουδούν μαζί, ενώ η ευαισθησία στον πόνο μειώνεται, όπως και η στρεσογόνος ορμόνη, κορτιζόλη. Το ιατρικό ενδιαφέρον μεγάλο, ιδιαίτερα όσο μελετάται περαιτέρω η επιρροή της μουσικής στον έλεγχο των επιπέδων των ορμονών, αλλά και στο ανοσοποιητικό μας σύστημα.
Παράλληλα, σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, η μουσική είναι ικανή να αλλάξει τον εγκέφαλο. Μπορεί να εμπνεύσει, να συγκινήσει, να ξαφνιάσει και να αποτελέσει αφορμή για ένα νέο ξεκίνημα. Διεγείρει περιοχές του εγκεφάλου, οι οποίες ενεργοποιούνται από ενέργειες ζωτικής σημασίας, όπως το να βλέπουμε ένα νόστιμο πιάτο φαγητού ή να πληρωνόμαστε τον μηνιαίο μισθό από την εργασία μας. Λειτουργεί σαν ερέθισμα, το οποίο ενεργοποιεί την δεξιά πλευρά του εγκεφάλου, αλλά και μπροστινές περιοχές του, οι οποίες επίσης ενεργοποιούνται όταν συνεργαζόμαστε με άλλους ή προβαίνουμε σε αλτρουιστικές πράξεις. Έχει αποδειχθεί ότι η μουσική μπορεί να αποτελέσει μέσο θεραπείας για πολλές ασθένειες, όπως ψυχικές διαταραχές, την νόσο Αλτσχάιμερ και την κατάθλιψη. Να σημειωθεί, επίσης, πως χρησιμοποιείται ως θεραπεία, ιδιαίτερα για τα άτομα με αυτισμό, που ενδεχομένως αντιμετωπίζουν αυτοτραυματιστική συμπεριφορά. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, μάλιστα, έχει και ο τρόπος με τον οποίο κωφά άτομα βιώνουν την μουσική, μέσω των δονήσεων των ήχων, και πώς ο εγκέφαλός τους επεξεργάζεται αυτήν την πληροφορία. Το πώς αντιλαμβανόμαστε δηλαδή τους ήχους – την μουσική – και πώς ο εγκέφαλος μπορεί να αλλάξει μέσω αυτών, είναι κάτι που η επιστήμη έχει προσπαθήσει να εξηγήσει και ακόμα αποτελεί μεγάλο αντικείμενο μελέτης. Γι’ αυτό και αδιαμφισβήτητα, η μουσική παιδεία, από μικρή ήδη ηλικία, μπορεί να αποτελέσει σταθμό για την διέγερση της συναισθηματικής νοημοσύνης των ανθρώπων και της σύνδεσής της με ποικίλες επιστήμες.
Πόσο πρωτόγνωρο είναι κάθε φορά εκείνο το συναίσθημα, που ηχεί στα αυτιά μας μια νέα μελωδία; Αναλογιστείτε πόσες φορές είχατε και θα έχετε την πολύτιμη ευκαιρία να το αισθανθείτε. Τι όμορφο συναίσθημα! Και είναι όμορφο, γιατί δεν ξέρεις αν θα σε ζωντανέψει, αν θα σε νευριάσει, αν θα σε γαληνέψει, αν θα σε ρίξει σε κατάθλιψη ή αν απλώς θα σε αφήσει αδιάφορο. Είναι σαν συναισθηματικό τρενάκι του λούνα παρκ.
Η μουσική μοιάζει με την αίσθηση την οποία έχει κάποιος όταν επιπλέει στην θάλασσα. Είναι μία, όχι ανθρώπινης μορφής, αγκαλιά, που παρηγορεί, υπενθυμίζει και επιβεβαιώνει με σιγουριά πως νέες μέρες ξημερώνουν. Είναι ένα σωσίβιο, πάντα διαθέσιμο να σε σώσει από τις πιο δύσκολες στιγμές και να κάνει ακόμα καλύτερες τις ήδη όμορφες. Οι μελωδίες που βρίσκονται γύρω μας ανήκουν σε μία μεγάλη λίστα φτιαγμένη από την ζωή, η οποία μας καλεί να ακούσουμε πραγματικά, με τα αυτιά του μυαλού και της καρδιάς μας, και να βρούμε την αλήθεια μας, μέσω της μουσικής που έχουμε μέσα μας.
Εσείς, αλήθεια, έχετε «ακούσει» ποτέ την μουσική σας; Αν ναι, είστε πολύ τυχεροί, συνεχίστε έτσι, «στέλνοντάς» της γράμματα αγάπης. Αν όχι, κλείστε τα μάτια και εμπιστευτείτε τις νότες.
Ενδεικτικές Πηγές
- Your brain on music | Alan Harvey | TEDxPerth , διαθέσιμο εδώ.
- From Perception to Pleasure: How Music Changes the Brain | Dr. Robert Zatorre | TEDxHECMontréal , διαθέσιμο εδώ.
- Music and the inner self | James Rhodes | TEDxMadrid , διαθέσιμο εδώ.